منشأ حسادت احساس این خطر است که موقعیت کودک در اثر نفوذ دیگری به خطر افتاده و دیگر نمیتواند آن موقعیت قبلی را داشته باشد. علاقه مفرط به خود و برتری جویی و استفاده انحصاری از مهر و محبت، او را به این امر میکشاند و این علاقه به حدی است که او تاب مقاومت ندارد. گمان میکند دنیا برای او دیگر به پایان رسیده و نمیتواند ادامه زندگی دهد.
علل حسادت و ماهیت آن بیش از وراثت به تربیت فرد بستگی دارد، که به هر حال به آزردگی وناسازگاری فرد حسود میانجامد و در موارد جدیتر به واکنشهای ناسازگارانه فرد مورد حسادت نیز منتهی میشود. حسود، فرد مورد حسادت واقع شده را هدف خشم و غضب خود قرار میدهد.
ازدیگرعلل حسادت کودکان شرایط خانواده و تفاوتهای فردی است.رقابت و چشم هم چشمی یکی از فرزندان نسبت به سایر خواهران و برادران، یکی از زمینههای مساعد و عمده رشد حسادت در کودکان است و والدین آن را طبیعی و تقریباً غیر قابل اجتناب میدانند. با توجه به چنین شرایطی، میتوان گفت:در میان کودکانی که تفاوت سنّی آنان بین 18 ـ 42 ماه است، بیش از سایر کودکان زمینه حسادت وجود دارد. بچه خردسال به هر مزیتی که طفل بزرگ از آن برخوردار است، حسادت میورزد و بچه بزرگتر از محبت و مواظبتی که به بچه کوچکتر میشود، بدش می آید.
از دیگرعلل حسادت میتوان موارد زیر را ارائه داد:
_در خانوادههای 2 یا 3 فرزندی، بیش از خانوادههای پرجمعیت حسادت وجود دارد.
_در دختران بیش از پسران حسادت دیده میشود و از هر سه بچه حسود، دوتایشان دخترند.
_در محیطهای خانوادگی، که والدین شیوه منظّم و ثابتی در تربیت کودک خود ندارند و برخوردشان بیثبات و متغیر است،
زمینه حسادت بیشتر است.
_والدینی که به فرزندان خود توجه افراطی دارند و شدیداً نگران و مواظب آنها هستند، بیش از والدینی که به کودکان خود توجه کمتری دارند با مشکل حسادت کودکان شان روبه رو هستند؛ زیرا این فرزندان بیشتر اوقات با کودکانی که پیشرفت تحصیلی و ... دارند، مقایسه میشوند و این موجب برانگیخته شدن حسادت نسبت به آنها میشود.
آثارنامطلوب حسادت در کودکان
حسادت نهتنها موجب میشود که دیگران مورد اذیت و آزار قرار گیرند؛ بلکه برای خود فرد نیز آثار نامطلوب جسمی، روحی، روانی و معنوی دارد. نمونههایی از آن آثار عبارتند از:
الف) از دست دادن سلامت جسمی:بدن اینگونه افراد به تدریج ضعیف شده و در مقابل انواع میکروبها و ویروسها نمیتواند مقاومت کند، لذا در معرض ابتلا به عنواع بیماریهای قرار میگیرند.
ب) از دست دادن آرامش روانی:با از دست دادن آرامش روانی اضطراب جایگزین آن میگردد، که خود عامل بسیاری از اختلالات و بیماریهای روانی میشود. در صورت تثبیت حسادت در دوران خردسالی، فرد به تدریج افسرده و منزوی شده و دوستان خود را از دست میدهد. اینگونه افراد از زندگی ناامید شده و نمیتوانند از آن لذت ببرند.
امیرالمؤمنین(علیهالسّلام) میفرماید: «حسادت، فرد را از آسایش روانی محروم میگرداند.»
شناخت ودرمان حسادت کودکان
کلا برای تشخیص حسادت کودک لازم است به سن کودک و دورهای که در آن قرار دارد توجه کرد. بهطورکلی زمانی که کودک در دورۀ اول کودکی قرار دارد (تولد تا سهسالگی) استفاده از بازی و مشاهدۀ بازیهای کودکان بهترین ابزار تشخیصی است، زمانی که کودک در دورۀ دوم قرار دارد، گفتوشنود خیالی کودک برای تشخیص مشکلات رفتاری بالأخص حسادت در کودکان ابزار مناسبی است و باز زمانی که کودک در دورۀ سوم کودکی خود قرارگرفته است، نقاشی بهترین ابزار تشخیص مشکلات رفتاری محسوب میشود.
روشهای مختلفی برای درمان حسادت پیشنهادشده است که با توجه به شناخت علل باید از آنها استفاده صحیح به عمل آید. اگر دقت کرده باشید بازی درمانی هم یک روش تشخیصی و هم یک روش درمانی محسوب میشود. زیرا فرد بهوسیلۀ آن احساسات خود را بیان و تمایلاتش را از این طریق تخلیه میکند.
باید به کودک برای برونریزی احساسات از نوع حسادت کمک کرد و احساسات خشمآلود کودک را از این طریق حذف و احساسات خوشایند را جایگزین آن نمود و اعتماد به نفس کودک را افزایش داد. روابط خانوادگی مطلوب را ایجاد و روح همکاری و مساعدت در کودکان را در خانه و مدرسه تقویت نمود.